Olasılık, çoğu insan için matematik dersinde gördüğümüz soyut bir kavram gibi görünür. Günlük hayatta ise çoğunlukla sezgilerimizle karar veririz ve bu kararlar genellikle olasılık kurallarıyla çelişir. İnsan beyni, rastgeleliği doğru bir şekilde algılamakta zorlanır ve genellikle kısa dönemli örüntülere takılır. İşte bu yüzden olasılık, sezgilerimize aykırı gelir.

Örneğin, bir madeni parayı 10 kez attığınızı düşünün. Beş kez yazı gelmiş olsun. Sezgisel olarak “sırada tura gelmeli” diye hissedebilirsiniz. Oysa her atış birbirinden bağımsızdır ve olasılık her seferinde hâlâ %50’dir. Beynimiz örüntüleri aradığı için rastgelelik yerine düzen görmeye meyillidir; bu da olasılık kurallarını sezgisel olarak yanlış anlamamıza yol açar.

Bir başka örnek Monty Hall problemi. Bu klasik oyun, üç kapı ve bir ödülle oynanır. Sezgimiz bize, kapıyı değiştirmek yerine olduğu gibi bırakmanın eşit şansı olduğunu söyler. Oysa olasılık hesapları kapıyı değiştirdiğimizde kazanma şansımızın iki katına çıktığını gösterir. Beynimiz, olasılık kurallarını anında kavrayamadığı için çoğu insan yanlış karar verir.

Olasılık aynı zamanda nadir olayları da yanlış değerlendirir. Çok düşük olasılıklı bir olay gerçekleştiğinde, insanlar bunu “kaçınılmaz” ya da “önceden belirlenmiş” gibi yorumlar. Halbuki matematiksel olarak her bir deneme hâlâ bağımsızdır ve rastgelelik her zaman geçerlidir. Bu yanlış sezgiler, kumar, yatırım ve günlük risk değerlendirmelerinde sık hatalara yol açar.

Sonuç olarak, olasılık ve sezgi genellikle çatışır çünkü beynimiz rastgeleliği anlamakta doğal olarak zayıftır. Sezgilerimiz kısa vadeli örüntülere takılır, bağımsız olayları doğru yorumlamakta zorlanır ve nadir olayları yanlış değerlendirir. Olasılık, matematiğin mantıksal ve istatistiksel dünyasında sezgimizin ötesinde bir gerçeklik sunar; onu anlamak için sezgi yerine mantığı ve hesaplamayı kullanmamız gerekir.