Veri Biliminde Tahmin: Aslında Hepimizin Günlük Hayatta Yaptığı Bir Şey

Veri bilimi denince çoğu insanın aklına karmaşık formüller, uzun kodlar ve anlaşılması zor grafikler geliyor. Oysa veri biliminin temelinde çok tanıdık bir davranış var: tahmin etmek.

Bu yazıda veri biliminin en temel kavramlarından biri olan tahmin kavramını, matematiksel tanımlara boğulmadan, sezgisel bir şekilde ele alacağım.

Tahmin Etmek Ne Demek?

Sabah evden çıkarken hava durumuna bakıp mont alıp almamaya karar verdiğin oldu mu?
Ya da bir YouTube videosuna tıklamadan önce “Bu video büyük ihtimalle ilgimi çeker” diye düşündün mü?

İşte bunların hepsi birer tahmin.

• Elimizde geçmişten gelen bazı bilgiler var
• Bu bilgilere bakarak gelecekle ilgili bir çıkarım yapıyoruz

Veri bilimi de tam olarak bunu yapıyor. Aradaki fark şu:
İnsan sezgisi yerine, bu işi veri ve algoritmalar yapıyor.

Bir Örnekle Düşünelim: Market Kuyruğu

Bir markete girdin ve kasaya baktın. Önünde 5 kişi var. Daha önce bu markette çok bulunduğun için şunları biliyorsun:

• Ortalama bir müşteri ≈ 2 dakika
• Büyük alışveriş yapanlar ≈ 5 dakika

Kasadaki ilk iki kişinin arabası dolu, diğerleri az alışveriş yapmış.

Beyninde farkında olmadan şunu yapıyorsun:

“Yaklaşık 15 dakika beklerim.”

Bu bir formül mü? Hayır.
Ama geçmiş deneyim + gözlem = tahmin.

Veri bilimi işte bu süreci bilgisayara öğretme çabasıdır.

Peki Makine Bunu Nasıl Yapıyor?

Bir makine senin gibi “hissetmez”. Onun yerine:

• Geçmiş verileri alır (önceki müşteri sayıları, süreler)
• Bu veriler arasındaki ilişkileri bulur
• Yeni bir durum geldiğinde “buna benzer durumlar geçmişte şöyle sonuçlanmıştı” der

Yani aslında makine şunu söyler:

“Ben geleceği bilmiyorum ama geçmişte olanlara bakarak mantıklı bir tahmin yapabilirim.”

Bu yüzden veri biliminde %100 doğru sonuç diye bir şey yoktur.
Ama makul derecede doğru sonuçlar vardır — tıpkı bizim günlük hayattaki tahminlerimiz gibi.

Veri Bilimi Neden Bu Kadar Güçlü?

Çünkü insanlar:

• Az sayıda örneği hatırlayabilir
• Duygularından etkilenir

Ama makineler:

• Milyonlarca satır veriyi sıkılmadan inceler
• Aynı hatayı defalarca yapmaz

Bu yüzden:

• Uçuş rötarları tahmin edilir
• Alışveriş siteleri sana “bunu da sevebilirsin” der
• Bankalar riskli işlemleri önceden fark eder

Hepsinin arkasında aynı fikir vardır:
Geçmişten öğren, geleceği tahmin et.

Sonuç: Veri Bilimi Aslında Yabancı Değil

Veri bilimi, sandığımız gibi sadece matematikçilerin veya dâhilerin alanı değil.
Hepimizin günlük hayatta yaptığı düşünme biçiminin, daha sistematik ve ölçülebilir hali.

Eğer:

• “Neden böyle oluyor?” diye düşünmeyi seviyorsan
• Verilerden hikâye çıkarmak ilgini çekiyorsa

Veri bilimi sana yabancı değil — sadece adını yeni öğrendin.